Ενδοκρινολόγος, είναι ο γιατρός ο οποίος έχει αποκτήσει θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις καθώς και την επαγγελματική επάρκεια και ικανότητα για τη διάγνωση, την πρόληψη και τη θεραπευτική αντιμετώπιση των παθήσεων των ενδοκρινών αδένων, δηλαδή τα προβλήματα των ορμονών.

Το πεδίο που καλύπτεται από την Ενδοκρινολογία είναι ευρύτατο και ένας βραχύς κατάλογος παθήσεων που εμπίπτουν σε αυτό είναι:

• Σακχαρώδης διαβήτης (παιδιών, εφήβων και ενηλίκων)

• Υπερχοληστεριναιμίες

• Παθήσεις του θυρεοειδούς

• Διαταραχές του ασβεστίου

• Διαταραχές της εμμηνορρυσίας (εφηβείας, ενήλικων γυναικών, και της κλιμακτηρικής περιόδου της ζωής της γυναίκας)

• Εμμηνόπαυση και Ορμονική Θεραπεία Υποκατάστασης

• Οστεοπόρωση

• Ακμή - Υπερτρίχωση (κοριτσιών, ενηλίκων γυναικών)

• Στειρότητα (ανδρός, γυναίκας)

• Διαταραχές εφηβείας (πρώιμη ή καθυστερημένη)

• Διαταραχές σωματικής ανάπτυξης (κοντό ανάστημα)

• Διαταραχές φύλου, κλπ.

Οι πιο συνηθισμένες ενδοκρινικές παθήσεις & διαταραχές είναι οι εξής:

• Διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα

• Διαταραχές των παραθυρεοειδών αδένων

• Διαταραχές των επινεφριδίων

• Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών

• Διαταραχές της εμμήνου ρύσεως

• Σακχαρώδης διαβήτης

• Διαταραχές των λιπιδίων (δυσλιπιδαιμία)

• Οστεοπόρωση

• Υπογονιμότητα

• Παχυσαρκία

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας μικρός, σε σχήμα πεταλούδας αδένας, ο οποίος βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του λαιμού.

Ο αδένας αυτός, χρησιμοποιεί το ιώδιο (που βρίσκεται σε μικρές ποσότητες σε διάφορα τρόφιμα) για την παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών, οι οποίες με την σειρά τους ελέγχουν πολλές πτυχές της υγείας, όπως:

• Τον ρυθμό με τον οποίο λειτουργούν οι αντιδράσεις του σώματος (μεταβολικός ρυθμός)

• Το σωματικό βάρος και την θερμοκρασία

• Τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση

• Την νοητική εγρήγορση

• Την ανάπτυξη στα παιδιά

Τα επινεφρίδια είναι ενδοκρινείς αδένες που εκκρίνουν ορμόνες απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος. Είναι μικροί τριγωνικοί αδένες που βρίσκονται πάνω από κάθε νεφρό. Ο αδένας αποτελείται από ένα εξωτερικό τμήμα (φλοιός) και το εσωτερικό μέρος (μυελός). Στο φλοιό των επινεφριδίων γίνεται η σύνθεση των στεροειδών ορμονών όπως η κορτιζόλης, η τεστοστερόνη, τα οιστρογόνα, DHEA, και η αλδοστερόνη. Η κορτιζόλη είναι μία από τις πιο σημαντικές ορμόνες του σώματος. Κύριος ρόλος της είναι να βοηθήσει το σώμα να διατηρεί φυσιολογικά τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης.

Η κορτιζόλη συμβάλλει επίσης και σε άλλες σημαντικές λειτουργίες όπως:

• Η διατήρηση της καρδιαγγειακής λειτουργίας
• Διατήρηση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα, σε συνδυασμό με ινσουλίνη
• Καταστολή της φλεγμονώδους απόκρισης του ανοσοποιητικού συστήματος
• Τη ρύθμιση του μεταβολισμού των πρωτεϊνών, υδατανθράκων και λιπών

Η αλδοστερόνη , μαζί με τους νεφρούς , ρυθμίζει την ισορροπία του νατρίου και του καλίου στο σώμα και διαδραματίζει επίσης, σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της φυσιολογικής αρτηριακής πίεσης. Ο μυελός των επινεφριδίων παράγει αδρεναλίνη (επινεφρίνη) και νοραδρεναλίνη (νορεπινεφρίνης), οι λεγόμενες «μάχης ή φυγής» ορμόνες, η έκκριση των οποίων αυξάνεται σε καταστάσεις stress.

Οι διαταραχές της λειτουργίας των επινεφριδίων μπορούν γενικά να χωριστούν σε τρεις ομάδες:

• Ανεπάρκεια των επινεφριδίων - νόσος του Addison
• Υπερδραστηριότητα των επινεφριδίων - σύνδρομο Cushing, πρωτοπαθής αλδοστερονισμός, φαιοχρωμοκύττωμα
• Όγκοι - καλοήθεις και κακοήθεις

Η έμμηνος ρύση είναι η φάση του έμμηνου κύκλου όπου αποβάλλεται το τοίχωμα της μήτρας, το ενδομήτριο. Συγκεκριμένα, ο όρος έμμηνος ρύση (η κοινή του ονομασία είναι περίοδος ή κύκλος) αναφέρεται στην φυσιολογική και τακτική αιμορραγία που διαρκεί συνήθως από τρεις μέχρι πέντε ημέρες, αν και η διάρκεια των δύο με επτά ημερών θεωρείται φυσιολογική. Η μέση ποσότητα αίματος που χάνεται κατά την έμμηνος ρύση είναι 35 mL (χιλιοστά του λίτρου) ενώ φυσιολογικές θεωρούνται και οι ποσότητες από 10 ως 80 mL. Πολλές γυναίκες παρατηρούν αποβολή του ενδομητρίου που έχει την εμφάνιση ιστών αναμεμιγμένων με αίμα. Ένα ένζυμο που υπάρχει στο ενδομήτριο, η πλασμίνη, εμποδίζει την πήξη του αίματος και την δημιουργία θρόμβων.

Οι έμμηνοι κύκλοι συμβαίνουν αποκλειστικά στους ανθρώπους και σε άλλα πρωτεύοντα όπως οι χιμπατζήδες. Τα θηλυκά των άλλων ειδών που φέρουν πλακούντα (ευθήρια) βιώνουν κύκλους οίστρου όπου όμως το ενδομήτριο απορροφάται ξανά στο τέλος του αναπαραγωγικού κύκλου.

Λόγω της απώλειας αίματος, οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη ανάγκη για την λήψη σιδήρου από τις τροφές σε σχέση με τους άνδρες ώστε να αποφεύγουν την έλλειψή του στο αίμα. Πολλές γυναίκες αισθάνονται επίσης πόνους που προκαλούνται από τις συσπάσεις στην μήτρα (κράμπες), φαινόμενο που αναφέρεται σαν δυσμηνόρροια. Μία ολόκληρη βιομηχανία έχει οργανωθεί και παρέχει φαρμακευτική αγωγή και άλλα σκευάσματα για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων και την τήρηση της υγιεινής κατά την έμμηνο ρύση.

Η έμμηνος ρύση είναι το πιο εμφανές σημάδι του έμμηνου κύκλου. Οι κύκλοι της εμμήνου ρύσεως μετρώνται από την πρώτη ημέρα της αιμορραγίας, γιατί το ξεκίνημα της εμμήνου ρύσεως βρίσκεται σε στενή αντιστοιχία με τον ορμονικό κύκλο.

Διαταραχές των λιπιδίων (δυσλιπιδαιμίες) είναι οι ποιοτικές ή ποσοτικές αλλαγές στις λιποπρωτεϊνικές ομάδες που μεταφέρουν τα λιπίδια στον οργανισμό. Με τον όρο δυσλιπιδαιμία ορίζουμε το πολύ υψηλό ή πολύ χαμηλό επίπεδο λιπιδίων στο αίμα. Λιπίδια είναι τα τριγλυκερίδια, η LDL χοληστερίνη (ή «κακή χοληστερίνη») και η HDL χοληστερίνη (η «καλή χοληστερίνη»).

Τα τριγλυκερίδια είναι οργανικές ενώσεις που παράγονται τόσο από το ζωϊκό όσο και από τον φυτικό οργανισμό με την μορφή ελαίων και λιπών. Κατά τη διάρκεια της πέψης των τροφών με την επίδραση της παγκρεατικής λίπασης και της χολής, τα διασπαμένα τριγλυκερίδια, χοληστερόλη και φωσφολιπίδια, απορροφούνται από το έντερο και υπό μορφή χυλομικρών φθάνουν στο ήπαρ όπου γίνεται η σύνθεση των λιποπρωτεϊνών.

Τα τριγλυκερίδια προέρχονται από την τροφή, τους υδατάνθρακες, τα λευκώματα, σε μια διαδικασία σύνθεσης που πραγματοποιείται στα κύτταρα του λιπώδους ιστού και του ήπατος.

Η χοληστερίνη αποτελεί βασικό συστατικό της κυτταρικής μεμβράνης, είναι απαραίτητη για την σύνθεση χολικών οξέων και ορμονών. Οι μεγαλύτερες ποσότητες χοληστερίνης (60%) δημιουργούνται στο ήπαρ ενώ το 40% είναι εξωγενούς προέλευσης, δηλαδή προέρχεται από διατροφή.

Η LDL, (η «κακή χοληστερίνη») μεταφέρει την χοληστερίνη από το ήπαρ στα αγγεία.

Η HDL, (η «καλή χολιστερίνη») απομακρύνει τη χοληστερίνη που εναποτίθεται στα αγγεία και τη μεταφέρει στο συκώτι. Στο συκώτι η χοληστερόλη μεταβολίζεται και αποβάλλεται δια μέσου του πεπτικού σωλήνα.

Τα υψηλά επίπεδα LDL χοληστερίνης (γνωστής ως «κακή» χοληστερίνη) και τριγλυκεριδίων στο αίμα, συνδέονται με την καρδιακή και αγγειακή νόσο, με τα εγκεφαλικά επεισόδια και άλλες παθήσεις. Η υπέρταση είναι συχνή σε άτομα με διαταραχές των λιπιδίων (δυσλιπιδαιμίες) και ο συνδυασμός αυτών των καταστάσεων αυξάνει τον κίνδυνο για στεφανιαία νόσο της καρδιάς.

Οι διαταραχές των λιπιδίων (δυσλιπιδαιμίες) όταν κληρονομούνται με ετερόζυγη ή ομόζυγη μορφή λέγονται οικογενείς ή είναι δευτερογενείς όταν συνδέονται με άλλα νοσήματα όπως σακχαρώδης διαβήτης, διαταραχές του θυροειδούς αδένα, παθήσεις των νεφρών, παγκρεατίτιδες, λήψη φαρμάκων κ.τ.λ.

Ο Ενδοκρινολόγος είναι εκπαιδευμένος να ανιχνεύσει τους παράγοντες που μπορεί να συνδέονται με διαταραχές των λιπιδίων όπως ο υποθυρεοειδισμός, η χρήση φαρμάκων όπως τα στεροειδή ή γενετικούς μεταβολικούς παράγοντες. Διαταραχές των λιπιδίων υπάρχουν σε διάφορες καταστάσεις, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, οι πολυκυστικές ωοθήκες και η παχυσαρκία.

Ειδικές δίαιτες, άσκηση και φαρμακευτική αγωγή, μπορεί να συστηθούν από τον γιατρό για την αντιμετώπιση της υπερλιπιδαιμίας.

Η υπογονιμότητα είναι ένα συνηθισμένο πρόβλημα της σημερινής κοινωνίας που επηρεάζει σχεδόν το 15% των ζευγαριών. Υπάρχουν πολλά αίτια για την υπογονιμότητα. Το πιο συνηθισμένο είναι τα προβλήματα με το ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα (35%) και οι ανατομικές ανωμαλίες ή βλάβες που αφορούν τα γυναικεία αναπαραγωγικά όργανα (35%). Η ενδομητρίωση είναι βασική αιτία βλάβης των γυναικείων πυελικών οργάνων, ιδιαίτερα των ωοθηκών και των σαλπίγγων. Αν δεν εφαρμοστεί θεραπεία, η ενδομητρίωση αυξάνει τον κίνδυνο της υπογονιμότητας και μπορεί να μειώσει την επιτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Οι ανωμαλίες στην ωορρηξία αφορούν το 15% των περιπτώσεων και άλλο ένα 10 - 15% της υπογονιμότητας είναι ανεξήγητη. Έχουν επίσης κατηγορηθεί άλλοι παράγοντες όπως οι αυτοάνοσες διαταραχές, οι γενετικές ανωμαλίες και οι ασυμπτωματικές γενετικές λοιμώξεις.

Υπογόνιμο θεωρείται ένα ζευγάρι, το οποίο αν και έχει φυσιολογικές σεξουαλικές επαφές, χωρίς προφυλάξεις για ένα χρόνο, δεν έχει καταφέρει να αποκτήσει παιδί. Η υπογονιμότητα διακρίνεται σε πρωτοπαθή (δεν έχει επιτευχθεί ποτέ εγκυμοσύνη) και σε δευτεροπαθή (έχει προηγηθεί εγκυμοσύνη, ανεξάρτητα με ποιο ήταν το αποτέλεσμά της) και πλήττει το 15% των σημερινών ζευγαριών. αναμφισβήτα ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό συγκριτικά με παλαιότερα.

Η υπογονιμότητα είναι ένα πρόβλημα που αφορά και τους δύο συντρόφους, καθώς οι αιτίες της μπορεί να προέρχονται τόσο από τον άντρα όσο και από τη γυναίκα.

Παχυσαρκία είναι η μεγάλη αύξηση του βάρους του σώματος, 15 - 20 ή και περισσότερα κιλά πάνω από το ιδανικό βάρος, που δημιουργείται από τη συσσώρευση λίπους. Αν τα κιλά αυξηθούν ακόμη περισσότερο η παχυσαρκία ονομάζεται Νοσογόνος και χρειάζεται να αντιμετωπιστεί ιατρικά, αφού όσο περισσότερα είναι τα παραπανίσια κιλά τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος για την υγεία του ατόμου. Με ακρίβεια η παχυσαρκία προσδιορίζεται αν γνωρίζουμε τον Δείκτη Μάζας του Σώματος μας που εξαρτάται από το βάρος και το ύψος μας.

Η συχνότητα της παχυσαρκίας δυστυχώς αυξάνεται συνεχώς στα κράτη του Δυτικού κόσμου και έχει φτάσει να είναι η δεύτερη αιτία θανάτου σήμερα. Σήμερα η παχυσαρκία θεωρείται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) σοβαρή και επικίνδυνη νόσος που χρειάζεται εξειδικευμένη ιατρική αντιμετώπιση. Η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα στην Ευρώπη σε συχνότητα παχυσαρκίας στους ενήλικες και η πρώτη σε παιδική και εφηβική παχυσαρκία.

Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια νόσος που προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας όπως υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, αύξηση της χοληστερίνης, καρδιακά και εγκεφαλικά επεισόδια, χολολιθίαση, αναπνευστική ανεπάρκεια, άπνοιες στον ύπνο, ορμονικές διαταραχές και υπογεννητικότητα, οστεοαρθρίτιδα και οσφυαλγίες, φλεβική ανεπάρκεια, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, κατάθλιψη κ.λ.π. Ακόμα προδιαθέτει στην ανάπτυξη διάφορων μορφών καρκίνου όπως του μαστού, του ενδομητρίου, του παχέος εντέρου και του προστάτη.

Επειδή η παχυσαρκία προκαλεί τους παραπάνω κινδύνους για την υγεία, γίνεται φανερό ότι υπάρχει άμεση ανάγκη αποκατάστασης του βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα, για λόγους που δεν σχετίζονται με την αισθητική, αλλά γιατί η ελάττωση του βάρους έχει θετική επίδραση στην σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου.